تالاب انزلی میراثی برای ‍ژاپنی ها

«ایتارو اوکودا» یکی از اعضای تیم ژاپنی بود که هشت سال قبل به همراه یک هیات از کارشناسان آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن – جایکا به ایران سفر کرد تا طرح مطالعاتی را درباره تالاب انزلی آغاز کند . این طرح که قرار بود در مدت دو سال به اتمام رسد درست در زمانی آغازشدکه بیشترین‌درگیری‌ها و مناقشات بین سازمان محیط زیست و وزارت‌راه بر سر احداث جاده کنارگذر انزلی در داخل تالاب آغاز شده بود.

در این زمان آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن-جایکا به درخواست سازمان محیط زیست 14 نفر از کارشناسان خود را شامل 10 نفر ژاپنی، یک‌نفرانگلیسی، یک‌نفرکانادایی و یک‌نفر ایرانی به ایران فرستاد تا نتیجه نهایی مطالعات خود را از وضعیت تالاب انزلی و حوزه آبخیز آن، به اطلاع دولت ایران برسانند تا دولت ایران دربرنامه‌ریزی‌های آتی‌خود دربخش توسعه با آگاهی کامل از وضعیت تالاب انزلی، دست به تصمیم‌گیری نهایی بزند.

در این بین «اوکودا» که‌دارای‌ دکترای‌کنترل‌آب‌های زیرزمینی‌و آلودگی‌ها از دانشگاه کالیفرنیای آمریکا بود، با مشاهده تالاب بین‌المللی انزلی، این منطقه را بسیارزیبا و وصف‌ناشدنی توصیف کرد، اما وقتی دریافت که دولت ایران طرحی را برای عبور جاده از داخل تالاب زیبای انزلی دردست اجرا دارد، ابراز‌تاسف‌کرد و گفت: «اگر در ژاپن چنین تالابی وجود داشت مردم این کشور تمام توان خود را برای حفاظت آن بکار می گرفتند . ژاپن در گذشته به خاطر توسعه تالاب‌های زیادی را از دست داده و اکنون باید هزینه‌های سنگینی را بپردازد تا بتواند مجددا این تالابها را احیا نماید.»

او از مجریان طرح و طرفداران محیط زیست در‌ایران درخواست کرد تا با هماهنگی‌های لازم، احداث جاده‌کنارگذر واثرات منفی آن را به دقت بررسی و بهترین گزینه با کمترین خسارت را انتخاب کنند. انگار این کارشناس چشم بادامی به ایران آمده بود تا به ما ایرانی‌ها که چشممان را به روی تخریب طبیعت کشورمان بسته‌ایم و همچون قطاری ترمز بریده در بیراهه توسعه ناپایدار به پیش می‌تازیم یادآوری کند که «احداث جاده‌کنار گذر انزلی نتایج منفی را برای تالاب دربردارد.»

او حتی هشدار داده بود که احداث این جاده آن هم بدون ارزیابی زیست‌محیطی، در جوامع بین المللی به‌ویژه در بین طرفداران محیط‌زیست واکنش‌هایی را در پی‌خواهد داشت.»

تالاب بین المللی انزلی که سال‌هاست در معرض نابودی قرار گرفته اکنون نزدیک به 20 سال است که در لیست تالاب‌های در معرض خطر جهان به ثبت رسیده و انتظار می‌رفت به جای تشدید عوامل فشار بر تالاب، لااقل اقدامی هر چند ناچیز برای بهبود وضعیت تالاب صورت گیرد. اما این اتفاق نیفتاد تا باز هم، این کارشناس ژاپنی باشد که به یاد ما می‌اندازد «تالاب انزلی در لیست تالاب‌های «مونترو» یعنی تالاب‌هایی که باید به مشکلات زیست محیطی آنها توجه شود و تحت کنترل و حفاظت‌های داخلی و خارجی باشند قرار دارد.»

وی ارزیابی زیست‌محیطی تالاب انزلی را بسیار مهم خوانده بود و از مسئولان ایرانی درخواست کرده بود در توسعه منطقه به ارزیابی زیست محیطی تالاب توجه کنند. تا اینکه بالاخره به هر ترتیبی بود هیات دولت در سال 1382 خروج جاده از داخل تالاب انزلی را به تصویب رساند و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را موظف کرد تا هزینه نیم کیلومتر دورتر شدن مسیر را که وزارت راه و ترابری زیر با آن نمی‌رفت تامین کند و همه این‌ها زمانی اتفاق افتاد که طرح مطالعاتی تالاب انزلی به پایان نرسیده بود.

اما متاسفانه درست در حالی که تلاش برای برداشتن پایه‌های فولادی جاده‌کنار گذر از داخل تالاب و اجرای مصوبه سال 82 دولت آغاز شده بود، هیات دولت نهم در یک اقدام بحث برانگیز، در جریان سفر خود به استان گیلان احداث جاده از داخل تالاب انزلی را بار دیگر مورد تایید و تصویب قرار داد تا خط بطلانی بر روی مصوبه قبلی و تلاش‌های چندین و چند ساله کارشناسان محیط زیست کشیده باشد. و بدین ترتیب بار دیگر کلنگ تخریب در تالاب به زمین خورد. هر چند این بار كمیسیون زیر بنایی دولت مامور شد تا موضوع را پیگیری کند اما مصوبه كمیسیون زیر بنایی دولت كه یكماه پیش اعلام شد چیزی نبود جز محكمومیت محیط زیست و عبور جاده از قلب تالاب !

حال اگر به یاد بیاوریم که پنج سال قبل تمامی بودجه مورد نیاز طرح مطالعاتی تالاب انزلی توسط دولت ژاپن تامین شد و آنوقت امروز برخی حاضر نیستند گزینه پیشنهادی سازمان محیط زیست را اجرا کنند چون این گزینه نیم کیلومتر بیشتر است و هزینه بیشتری را به دنبال دارد، می‌بایست از سر شرمساری، سر به زیر بیفکنیم. برای اینکه ژاپنی‌ها حاضر می‌شوند برای تالابی که در کشور ماست هزینه کنند آن وقت ما چنین تنگ نظرانه حتی حاضر نمی‌شویم به اندازه نیم کیلومتر برای جاده کنار گذر انزلی هزینه کنیم تا جلوی نابودی300 هکتار از تالاب را بگیریم. اگر به‌راستی دولت چنین بودجه‌ای را در اختیار ندارد اعلام کند تا هزینه این نیم کیلومتر را گروه‌ها و طرفداران محیط‌زیست داوطلبانه پرداخت کنند