وضعیت اسلام و مسلمانان در ژاپن

وضعیت اسلام و مسلمانان در ژاپن

بر اساس مستندات تاریخی اسلام در ژاپن تاریخی صد ساله دارد. مسجد کبه در ۱۹۳۵ ساخته شده است. با این حال تعداد مسلمانان تا قبل از دهه ۱۹۸۰ اندک بود. در نیمه این دهه وبا ورود جوانان مسلمان از کشورهای پاکستان ، بنگلادش ، و ایران برای کار در کارخانه ها و یا تجارت بر تعداد مسلمانان این کشور به سرعت افزوده شد. اما با شروع بحث بر سر کارگران غیر قانونی خارجی، دولت ژاپن ورود کوتاه مدت شهروندان پاکستان ، بنگلادش ، و ایران را متوقف ساخت.
به دنبال سقوط اقتصاد ژاپن در ۱۹۹۰ تعدادی از مسلمانان با ازدواج با زنان این کشور اقامت قانونی گرفتند. گزارش دقیقی از پیوستگی مذهبی افراد خارجی مقیم ژاپن وجود ندارد، اما تعداد تقریبی مسلمانان را ازافرادی که از کشورهای اسلامی آمده اند میتوان تخمین زد. می گویند تعداد مسلمانان درسال ۲۰۰۰ ، ۶۳۵۵۲ نفر بوده . اکنون بسیاری از آنها تشکیل خانواده داده‌اند. آنها با ژاپنی ها زندگی و کار می کنند و فرزندانشان را به مدارس ژاپنی می فرستند. در طول این سال ها زندگی خود را به ساختار زندگی یک مسلمان در آورده اند. مسجد یوکوهاما در بخش یوکوهاما زوزوکی به وسعت ۲۰۰ مترمربع هر جمعه شاهد نمازجماعت حدود ۷۰ نفر از مسلمانان کشورهای افریقایی و آسیایی و جاهای دیگر است. در حال حاضر در ژاپن بین ۳۰ تا ۴۰ مسجد یک طبقه وجود دارد . به این رقم باید حدود ۱۰۰ اتاق آپارتمان و بلکه بیشتر را افزود که به علت نبود امکانات مناسب تر، برای اقامه نماز اختصاص یافته است.
در ناگویا مسلمانان خارجی که شغل اکثر آنان معامله اتوموبیل های دست دوم است با کمک یکدیگر یک ساختمان لباس فروشی را خریداری کرده و آن را به مسجد تبدیل نمودند که در پاییز گذشته افتتاح شد. در محله آیچی (Aichi) با صدای مؤذن بیش از ۳۰۰ نفر برای اقامه نماز به مسجد محله می آیند که بیش از نیمی از آنها از اندونزی هستند و در کارخانه های تولید قطعات یدکی اتوموبیل یا کارخانه های دیگر مشغول به کارند . این کارگران در برنامه سه ساله ای که از اوایل دهه ۱۹۹۰ برای آموزش حدود ۵۰۰۰ متقاضی خارجی تدارک دیده شده شرکت کرده اند. در این دوره ها یک سال دوره آموزشی و دو سال دوره تجربی پیش بینی شده است. اندونزی ها بعد از چینی ها از نظر تعداد دومین کشور شرکت کننده در این دوره ها می باشند.
در ژاپن بر خلاف کشورهای اسلامی کار و نماز به هم نیامیخته اند. از این رو مسلمانان در اقامه نماز در محل کار با مشکلاتی مواجهند. بعضی از مؤمنین شیفت های شب را برای کار بر می‌گزینند تا بتوانند به موقع نماز بخوانند.در مسجد ابینا (ebina) در محله کاناگاوا (kanagava) حدود ده تا از بچه های ده ساله به یادگیری زبان عربی مشغولند. هر روز از ساعت ۴ تا ۸ بعد از ظهر کلاسهای قرآن هم بر پاست که به اصرار پاکستانی ها و بنگلادشی ها دایر شده است. تدریس کلاس ها را والدین خودشان بر عهده دارند. نصر عبدالله از هند که یک فروشگاه خواروبار آسیایی را در بخش شین جو کو (Shinjuku) می چرخاند تصمیم دارد یک مدرسه اسلامی دایر نماید و توضیح می‌دهد که مسلمانان خارجی که در ژاپن زندگی می‌کنند برای آموزش فرزندانشان مشکلات زیادی دارند و حتی در مواردی پدر می‌خواهد فرزندش را برای تعلیم به وطنش بفرستد که معمولا با مخالفت همسر ژاپنی مواجه می‌شود. بعضی ازازدواجها بر سر این مسئله به طلاق می‌انجامد. همسر ژاپنی نصرالله شش فرزندشان را به مدت دو سال به مالزی برد تا از مدارس اسلامی بهره ببرند.در ژاپن حتی یک مدرسه ابتدایی یا متوسطه برای مسلمانان وجود ندارد.
مسجد اتسوکا (otsuka)در بخش توشیما (toshima) مصمم است که خود را به عنوان یک واحد آموزشی به ثبت برساند و یک مدرسه اسلامی دایر نماید اما در حال حاضر تنها فعالیتی که می‌تواند انجام دهد به عنوان مرکز مراقبت های روزانه است که به صورت رسمی هم نیست. در حال حاضر هفت مسجد متعلق به جماعت تبلیغ پاکستان در ژاپن وجود دارد. ارتباط بین مسلمانان خارجی که در ژاپن زندگی می‌کنند با ژاپنی ها خیلی محدود است و بیشتر به محل کار محدود می‌شود. ژاپنی ها در برخورد با مسلمانان آن‌ها را افرادی ثابت قدم می‌یابند که سرنوشت خود را به اراده خدا محول ساخته اند . همین احساس موجب شده است که برخی از ژاپنی ها ایمان بیاورند.اگر چه آمار دقیقی از تعداد مسلمانان در دست نیست، اما مسلمانان کشورهای اندونزی، پاکستان، و بنگلادش با رقمی بین ۷۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ اکثریت آن ها را تشکیل می‌دهند . تخمین زده می‌شود تعداد مسلمانان ژاپنی الاصل تا به هزاران نفر برسد. انجمن مسلمانان ژاپن از ثبت نام هایی که شده تخمین می‌زند که رقمی حدود ۷۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ مسلمان ژاپنی وجود دارد که بیشترین آن ها را زنانی تشکیل می‌دهند که بعد از ازدواج با پاکستانی ها و بنگلادشی هایی که در دهه ۱۹۸۰ برای کار به ژاپن آمده اند ، به اسلام گرویده اند.با وجود آنکه مسلمانان کثیری در کشورهای آسیایی زندگی می‌کنند ژاپنیها احساس می‌کنند که اسلام از آنها فاصله بسیار دارد. اما ملت ژاپن اهل تسامح است از این رو براحتی و به صورت مسالمت آمیز با گروه های مختلف دینی زندگی کنند. البته هر روز بر تعداد مسلمانان در ژاپن افزوده می شود. آنها به عنوان تاجر، مهندس کامپیوتر، و متخصص به این کشور روی می آورند. ‌‌‌‍‍‍(۲)
همانگونه که ذکر شد اسلام در ژاپن تاریخی نه چندان دیرینه دارد. پیش از بازشدن درهای این کشور در ۱۸۵۳ تنها چند مورد پراکنده ارتباط بین اسلام و ژاپن مشاهده می‌شود، هر چند برخی مسلمانان قرن ها پیش از آن به ناگاساکی (Nagasaki) آمده بودند. اولین مسلمانان عصر حاضر در ژاپن از مالایی هایی بودند که در اواخر قرن نوزده بر روی ناو های انگلیسی و هلندی خدمت می کردند. در اواخر دهه ۱۸۷۰ زندگانی حضرت محمد به زبان ژاپنی ترجمه شد و موجب شد اسلام در ذهن روشنفکران ژاپنی جایگاهی بیابد.ارتباط مهم دیگر در ۱۸۹۰ بود. در این سال حکومت ترک عثمانی به منظور شروع روابط دیپلماتیک و معرفی مسلمانان و ژاپنی ها به یکدیگر و همینطور تکریم دیدارچند سال قبل شاهزاده ژاپنی akihito komatsu از استانبول یک کشتی بزرگ به ژاپن اعزام کرد. این کشتی که ارتوگرول (ertugrul)نامیده می شد در طوفان سواحل واکایاما (wakayama) نابود شد و ۵۴۰ نفر از ۶۰۹ سرنشین آن غرق شدند. اولین ژاپنی که به حج رفت kataro yamaoka بود . او در ۱۹۰۹ به اسلام گروید و بعد از حج نام عمر یامائوکا را برگزید.
Bunpachiro arigaدیگر ژاپنی بود که در همین دوران برای تجارت به هند رفت و متاثر از مسلمانان آنجا مسلمان شد و نام احمد آریگا را انتخاب کرد. مطالعات اخیر نشان می دهد که دو ژاپنی به نام های shotaro noda وtorajiro yamada به منظور ابراز همدردی با درگذشتگان ارتوگرول به ترکیه رفتند . یامادا به اسلام گروید و نام عبدالخلیل را بر خود گذاشت و احتمالا به سفر حج هم رفت.به هرحال زندگی جمعی مسلمانان با ورود چند صد ترکمن، ازبک، تاجیک، قرقیز، قزاق و دیگر مسلمانان ترک و تاتار که از آسیای مرکزی و روسیه در جنگ جهانی اول و در آغاز انقلاب بلشویک ها به ژاپن پناهنده شدند شروع شد. این مسلمانان پناهنده در چند شهر مهم ژاپن اقامت گزیدند و اولین جوامع کوچک مسلمان را تشکیل دادند. تعدادی از ژاپنی ها با ارتباط با این مسلمانان، به اسلام گرویدند.
با تشکیل این جوامع کوچک چند مسجد هم بنا گردید که مهمترین آنها مسجد کب (kobe) بود که در سال ۱۹۳۵ ساخته شد . مسجد دیگر مسجد توکیو بود که در ۱۹۳۸ بنا گردید. (این مسجد در دهه ۱۹۹۰) کاملا بازسازی شد. باید به این نکته توجه کرد که ژاپنی ها در ساخت این مساجد نقشی نداشته اند و تا کنون هیچ ژاپنی امامت مسجدی را بر عهده نداشته است.در جنگ جهانی دوم هم یک حرکت دیگر اسلامی از طریق سازمان ها و مراکز تحقیقاتی در باره جهان اسلام و مسلمانان روی داد. در این دوره در ژاپن بیش از ۱۰۰ کتاب و مجله در باره اسلام منتشر شد. البته این سازمان ها و مراکز تحقیقاتی را مسلمانان اداره نمی‌کردند و هدف آنها هم تبلیغ برای اسلام نبود. هدف آن بود که نظامیان به اطلاعات لازم درباره اسلام و مسلمانان مجهز شوند زیرا در مناطق زیادی در چین و جنوب شرقی آسیا که به تصرف ژاپنی ها در آمده بود جوامع بزرگ مسلمان زندگی می کردند. با پایان یافتن جنگ در ۱۹۴۵ این سازمان ها و مراکز تحقیقاتی هم ناپدید شدند.
ژاپن پیش از جنگ به طرفداری از مسلمانان آسیای مرکزی و متحد آن ها در مقابله با شوروی معروف بود. در آن ایام بعضی از ژاپنی ها که در مراکز جاسوسی کار می‌کردند با مسلمانان در ارتباط بودند. بر اثر این ارتباط برخی به اسلام گرویدند برخی از ژاپنی ها هم به عنوان سرباز به کشورهای جنوب شرقی آسیا از جمله مالزی رفتند و مسلمان شدند. به خلبانان ژاپنی آموزش داده بودند که در صورت دستگیری در سرزمین های اسلامی بگویند لا اله الا الله ، تا در امان باشند. می گویند که خلبانی هم واقعا مورد اصابت قرار گرفت و با ذکر این کلمات الهی از مرگ نجات یافت. تجاوز ژاپنی ها به چین و جنوب شرقی آسیا در جنگ جهانی دوم موجب شد که در ارتباط با مسلمانان قرار گیرند. این ژاپنی ها که به اسلام گرویدند در بازگشت به کشورشان اولین سازمان مسلمانان ژاپن را تحت عنوان ” انجمن مسلمانان ژاپن ” تشکیل دادند. رهبری این تشکیلات را مرحوم صدیق ایمایزومی (Sadiq Imaizumi) به عهده داشت. در زمان افتتاح تعداد مسلمانان به ۶۵ نفر می رسید. این رقم تا زمان درگذشت صدیق یعنی شش سال بعد به دو برابر رسید.دومین رئیس انجمن مرحوم عمر میتا (Mita) بود که نمونه ای از نسل قدیم به شمار می‌آمد. او اسلام را از سرزمین های تحت اشغال امپراطوری ژاپن فراگرفت. وی برای شرکت راه آهن منشو (manshu) که بر قلمرو ژاپنی ها در استان شمال شرقی چین در آن زمان نظارت داشت کار می‌کرد. او از طریق ارتباط با مسلمانان چینی در پکن مسلمان شد. بعد از جنگ و با بازگشت به ژاپن او اولین ژاپنی در دوران بعد از جنگ بود که به حج رفت. ایشان اولین ترجمه قرآن را ازدید یک مسلمان به زبان ژاپنی انجام داد.بنابر این بعد از جنگ جهانی دوم بود که برای اولین بار چیزی به نام جامعه مسلمانان ژاپن به وجود آمد.
در دهه ۱۹۷۰ و به دنبال بحران نفت حرکت دیگر اسلامی در ژاپن به وجود آمد. با ملاحظه ذخایر نفت خاورمیانه و اهمیت اقتصادی آن برای اقتصاد ژاپن، وسایل ارتباط جمعی ژاپن به معرفی جهان اسلام پرداختند. بدین ترتیب بسیاری از ژاپنی ها فرصت یافتند مراسم حج را مشاهده کنند و صدای اذان و صوت قرآن را بشنوند. هزاران نفر به صورت گروهی یا تک تک به اسلام گرویدند. از آنجا که در آمارگیری ژاپن دین افراد پرسیده نمی شود رقم قابل اعتمادی در مورد تعداد مسلمانان وجود ندارد.رقم ۱۰۰۰۰۰ نفر هم برای تعداد مسلمانان ذکر می شود که البته اغراق آمیز به نظر می رسد. تخمین زده می شود تعداد مسلمانان به حدود ۶۰۰۰۰ تا ۷۰۰۰۰ نفر برسد که ۱۰ % آنها را ژاپنی ها و ۹۰% را ساکنین خارجی تشکیل می دهند. در حال حاضر اندونزیایی ها ، بنگلادشی ها، پاکستانی ها و ایرانیان بزرگترین جوامع خارجی مسلمان را تشکیل می دهند. (۳)
مسلمانان ترکیه، مالزی، و چند کشور افریقایی هم بخش دیگری از این جمع را تشکیل می دهند. وجود ملیت های مختلف مسلمانان در جامعه ای که در طول تاریخ به یکدست بودن خود افتخار می کند چشم گیر است.حدود ۸۰% کل جمعیت ۱۲۰ میلیونی ژاپن به بودیسم یا شینتوئیسم اعتقاد دارند. تنها یک میلیون نفر برابر با هفت دهم درصد مسیحی هستند. بسیاری از آن ها از طبقه متوسط و محافل فکری هستند . و حتی وزیر فرهنگ فعلی یک نویسنده مسیحی است. بنابر این نفوذ مسیحیان بسیار بیشتر از قدرت عددی آن هاست. گسترش مسیحیت به دو عامل تاثیر پذیری از غرب و تاریخ طولانی پانصد ساله حضور در این کشورمرتبط است. به هر حال مسیحیت در ژاپن بسیار مورد احترام است حتی در میان غیر پیروان آن.بنا بر تحقیقات انجام شده توسط ماهنامه ای در ژاپن تنها یک نفر از هر چهار نفر ژاپنی واقعا به دینی اعتقاد دارند. فقدان ایمان در جوانان بیست ساله ژاپنی آشکارتر است ونسبت منکران خدا در بین آنان به ۸۵ % می‌رسد.
دانشجویان مسلمان و کارگران مهاجر بخش اعظم مسلمانان ژاپن را تشکیل می‌دهند و این در حالی است که نسبت مسلمانان خود به رقم بسیار کوچک یکی از هر صد هزار نفر می‌رسد. مسلمانان در اطراف شهرهای بزرگی هم چون هیروشیما، کیوتو، ناگویا، ازاکا، و توکیو تمرکز یافته اند.مسلمانان در ژاپن با مشکلاتی از قبیل مسکن، آموزش فرزندان، تغذیه حلال، و ارتباطات روبرویند. به خاطر توزیع ضعیف حتی ترجمه مفاهیم قرآن کریم در دسترس عموم نیست. کتاب های اسلامی در کتابفروشی ها و کتابخانه ها یافت نمی‌شود. چند مقاله و کتاب موجود هم به قیمت های گزاف به فروش می‌رسد.(۴) با توجه به آنکه ژاپنی ها صد در صد با سوادند این فقدان اطلاعات جای تامل دارد.با آنکه بنا بر روایتی در کشور ژاپن ۲۵ مسجد دائمی، حدود ۲۰۰ مسجد موقت و بیش از ۱۰۰ تشکیلات اسلامی وجود دارد ولی هر یک تنها چند عضو فعال دارند. (۵)

منابع :
۱ - گزارش های اداره کل فرهنگی آسیا و اقیانوسیه
۲و۴ - نویسنده: کاواکامی یاسونوری (kawakami yasunoni) نویسنده ارشد آساهی (asahi shimbun ) منبع: asahi shimbun ، ۴ می ۲۰۰۷ و سایت اینترنتی japan focus در تاریخ ۳۰ می ۲۰۰۷
۳- http://en.wikipedia.org/wiki/islam_in_japan
5- http://dailytimes.com.pk/default.asp?page=story_1…2007/06/25
منبع : مرکز مطالعات فرهنگی بین المللی