پروفسور ايزوتسو از محققان معروف ژاپني

پروفسور ايزوتسو از محققان معروف ژاپني

متن برنامه
كتاب 4 تاريخ : 14/8/84 از ساعت : 20:35 الي21:05 به مدت : 29 دقيقه نريتور: پروفسور ايزوتسو از محققان معروف ژاپني و صاحب آثار شايان توجهي در مباحث عرفان اسلامي ، اسلام پژوهي ، قرآن پژوهي و تاريخ فلسفه و فرهنگ ژاپن است . درباره او گفته اند كه بسياري از رشته هاي مطالعاتي غربي را مي‌شناخت و به بيش از 20 زبان آشنا بود . شايان ذكر است كه پروفسو ايزوتسو كه قرين 10 سال در ايران به سر برد ، اولين مترجم قرآن كريم از عربي به ژاپني است. اين ترجمه نخستين بار در سال 1957 به چاپ رسيد . او همچنين كتابهاي مشاعر ملاصدرا و فيه ما فيه مولوي را نيز به زبان ژاپني در دست ترجمه و چاپ داشت. پروفسو ايزوتسو در سال 1993 ديده از اين جهان فرو بست . برخي از آثار اين محقق توانا عبارتند از خدا و انسان در قرآن به ترجمه مرحوم احمد آرام ، مفاهيم اخلاقي در قرآن به ترجمه فريدون بدري ، بنياد حكمت سبزواري يا تحليلي تازه از فلسفه حاج ملا هادي سبزواري كه دانشگاه تهران چاپ آنرا به صورت دو زبانه به ترجمه مرحوم دكتر سيد جلال الدين مجتبوي در سال 1368 منتشر ساخت . كتاب ديگر پروفسو ايزوتسو به بحثي مقايسه اي ميان تصوف و آيين تائو اختصاص دارد ، به ترجمه محمد جواد گوهري كه اتنتشارات روزنه چاپ آن را در سال 1978 منتشر كرد . يكي ديگر از كتابهاي شاخص ايزوتسو مفهوم ايمان در كلام اسلامي است كه چاپ اول آن در سال 1378 و چاپ دوم آن نيز در سال 1380 توسط انتشارات سروش روانه بازار نشرشد . مترجم اين اثر دكتر زهرا پور سيناست كه در حال حاضر به تحقيقي مفصل درباره موضوع تاثير گناه بر معرفت در تفكر قضايي و اگوستين اشتغال دارد . دكتر زهرا پور سينا : كتاب مفهوم ايمان در كلام اسلامي نوشته پروفسو ايزوتسو اسلام شناس مشهور و برجسته ژاپني محقق و دانشمند در فلسفه تطبيقي ، عرفان تطبيقي و زبان شناس مشهور به عنوان يكي از ارزنده ترين كتابهايي است كه من فكر مي‌كنم در خصوص ماهيت ايمان توسط ايشان نوشته شده و در بين كارهاي ديگر ايشان هم مي‌توانيم بگوييم يكي از بهترين كارهاي پروفسور است . ايزوتسو همان طور كه شايد خيلي از بينندگان محترم مستحضر باشند ، علاقه خاصي نسبت به اسلام و تحقيقات بنيادي در اسلام داشته ،‌ حتي وقتي كه از او سوال مي‌شود كه بعضي آثاري كه ايشان رويش كار مي‌كرده در مورد اسلام كتابهايي بوده كه شايد خيلي براي خواص مطرح مي‌شده و ايشان چه ضرورتي مي‌ديده كه در اين باب كار كند، ايشانم اظهار مي‌كرده كه اگر ما كارهاي بنيادي در خصوص اسلام نكنيم به تدريج ژورناليسم ميدان را در دست خواهد گرفت ، خصوصا با توجه به وضعي كه در دنياي معاصر از حيث علاقه‌اي كه مردم به سوي اسلام پيدا كردند به وجود آمده . اين است كه صرف نظر از رابطه ديگري كه ايشان داشتند ما در حقيقت در كتاب مفهوم ايمان خيلي خوب مي‌توانيم درك كنيم كه ايزوتسو چقدر عميق و بنيادي سعي كرده روي اسلام كاركند . نريتور: تفسير سوره يوسف وتفسير سوره توبه و توبه و شرحي از دعاي 31 صحيفه سجاديه از جمله آثار اصلي استاد محمد ضيا آبادي است كه عمدتا بر پايه موعظه ها و درس گفتارهاي اخلاقي و معنوي ايشان تدوين شده اند. ناشران اين كتاب ها نشر نبا و نشر گلباران با همكاري بنياد الزهرا هستند . در برنامه هاغي آينده كتاب 4 درباره اين مجموعه ارزشمند اسلامي سخن خواهيم گفت . كتاب شمامي يك پيشگفتار است ، 11 فصل و يك خاتمه . ايزوتسو دراين 11 فصل از نقطه شروع سعي مي‌كند كه نشان بدهد اساسا مسئله ايمان چگونه پديد آمد . اين پديد آمدن را او با ديدگاه خوارج آغاز مي‌كند . از آن رو كه خوارج معتقد بودند كه هر كس كه معتقد به حجيت حكم بشري است ، مرتكب گناه كبيره شده و لذا كافر است و بايد از امت اخراج شود . بنابراين مسئله ايمان در جامعه اسلامي نه با عنوان خود ايمان بلكه از حيث جنبه عكسش يعني كفر آنم هم از حيث فاعل آن يعني كافر آغاز مي‌شود . افراط كاريهاي خوارج را در پي دارد و مي‌رسد به آنجا كه خوارج هر كس را كه در گروه خودشان و موافق با آنها نبودند ،از امت اخراج مي‌كنند و لذا مفهوم تكفير و مسئله تكفير به د نبال اين بحث ها مطرح مي‌شود و ايزوتسو اين را در بخش دو م به آن مي‌پردازد . نشان مي‌دهد كه اينقدر اين افراط كاري ها پيش مي‌رود كه نهايتا خود فرق خوارج هم احساس نياز مي‌كنند به اينكه مي‌بايست به اعتدال بيشتري در اعتقاداتشان روي بياورند . به اين لحاظ وضع جامعه به سمت يك نياز به يك نظريه‌اي كه معتدل تر بتواند مفهوم كافر يا مومن را روشن كند ، كشيده مي‌شود . تا آنجايي كه ايزوتسو در فصل سوم كتاب نظريه غزالي را به عنوان يك نظريه‌اي كه بخواهد جلوي تكفير بي محابا را بگير د ، عنوان مي‌كند ونشان مي‌دهد كه جامعه به چه سمتي پيش مي‌رود تا امكان پرداخت نظري به مفهوم ايمان كاملا فراهم شود. چون خوارج خودشان نظريه پرداز نبودند و به مسايل عملي اين موضوع بيشتر فكر مي‌كردند . لذا بحث هاي نظري در جامعه اسلامي پديد مي‌آيد ، حول مفهوم تكفير و گناه كبيره و اينكه مرتكب گناه كبيره چه وضعي دارد و نهايتا اينكه آيا واقعا چه كسي را در جامعه مسلمان مي‌شود مومن و مسلمان خواند؟ ايزوتسو در فصل چهارم كتاب با عنوان ايمان و اسلام به نسبت ميان ايمان و اسلام مي‌پردازد و عنوان مي‌كند كه آيا اين موضوع از كجا اصلا در جامعه طرح شد ؟ مبناي اصلي طرح مسئله را ايشان عنوان مي‌كند كه در خود احاديث و گفتار رسول اكرم (ص) وجود داشته به صورت ساده و صريح طرح بوده ، اما آن وضعي كه در اين جامعه پديد مي‌آيد ، وضعي است كه ايشان در تحليل تاريخي خودش نشان مي‌دهد . در فصل پنجم كه عنوان ساختار ذاتي مفهوم ايمان را به خودش مي‌گيرد ، پروفسو ايزوتسو نشان مي‌دهد كه در جامعه اسلامي وضع به قراري پيش مي‌رود كه آرام آرام نياز به طراحي يك نظريه در خصوص ايمان پديد مي‌آيد بحث‌هاي عملي و بحث هاي تهذبي به بحث هاي فكري تبديل مي‌شود . لذا ايشان نشان مي‌دهد كه اعتقاد مرجعه كه در مقابل خوارج قرار مي‌گرفتند و تقريبا مرتكبان كبائر را ديگر از جامعه مسلمان نه تنها ترد نمي‌كردند ، بلكه آنها را مومن فرض مي‌كردند ،سبب مي‌شه كه اصلا مسئله ايمان به لحاظ خود مفهوم ايمان ترد بشود. البته ايشان عنوان مي كند كه به ايمان و خيلي از مفاهيم ديگر از زواياي مختلف مي‌شود نگاه كرد . مثلا به مفهوم ايمان از حيث فاعل و متعلقاتش و از حيث خود فعل مي‌شود نگاه كرد . اما كاري كه مرجعه انجام دادند اين بود كه از ايمان از حيث خود ساختارش نگاه كردند . فصل پنجم ، ششم ، هفتم ، هشتم و نهم كتاب در اين حول و حوش دور مي‌زند ، يعني اينكه ايمان به لحاظ ساختاري اش چه عناصري را در بر مي‌گيرد. البته مرجعه اعتقاد داشتند كه حقيقت خود ايمان را مي‌سازد و عمل اهميت ثانوي دارد . اما در حقيقت همين وضع سبب شد كه ساير متفكران در ادامه نظريات مرجعه برسند به آن ديدگاه هايي كه خودشان اظهار كنند ، كه آيا معرفت آيا تصديق آيا اقرار يا عمل عناصر ذاتي ايمان هستند . دو فصل ديگر كتاب يعني فصل دهم و يازدهم كتاب ، با عنوان مسئله استثناء در ايمان و خلق ايمان باز به موضوعات فوق العاده جدي در جامعه اسلامي مي‌پردازد . لازم است من اشاره كوتاهي داشته باشم به اينكه درخاتمه كتاب ايزوتسو به آن جنبه معنا شناسي مسئله اشار ه مي‌كند و اگر خواننده دقيقي النظر باشد و دوباره كتاب را از اول تا آخر مرور كند ، مي‌بيند چقدر زيبا و جالب يك كار معنا شناختي ايزوتسو در اين كار عرضه كرده . به نظر من كاري كه ايزوتسو در اين جا انجام داده از حيث ارائه يك تحقيق و پژوهش متين و استوار و دقيق واقعا براي پژوهشگران مي‌تواند يك درس فوق العاده جالبي باشد كه عنوان موضوع ، شفاف بودنش و نظام مند بودنش مي تواند الگوي بسيار دقيقي باشد . نريتور : يكي از آثار پر آوازه معاصر كه آن را مهم ترين كتاب شناسي اسلامي عصر حاضر خوانده‌اند ، كتاب الضريعه تاليف شيخ آقا بزرگ تهراني است . شيخ آقا بزرگ تاليف اين اثر عظيم را در سال 1290 شمسي آغاز كرد . نخستين جلد اين مجموعه 25 سال بعد يعني در 1315 شمسي به چاپ رسيد . انتشارات آستان قدس رضوي در مجموعه شش جلدي ترجمه خلاصه شده اي از الضريعه تحت عنوان مصنفات شيعه به چاپ رسانده است . كتاب جديد تر بنياد پژوهش هاي آستان قدس رضوي گزيده‌اي از الضريعه به ترجمه حميد رضا شيخي است ، كه چاپ دوم آن در سال 1380 منتشر شد . برخي از عناوين و موضوعات اين كتاب عبارتند از كتابهاي اعجازات ، تفاسير قرآن ، ترجمه نهج البلاغه ، جبر و اختيار ، جغرافيا ، حسن و قبح ، دائره المعارف نويسي ، دستور زبان فارسي ، كتاب دعا ، فردوسي و شاه نامه ، علم رجال ، سفرنامه، ساقي نامه ، مجلات و صحيفه سجاديه . اينها برخي از عناوين و موضوعات برگزيده مقالات الضريعه است . دو فرزند شيخ آقا بزرگ تهراني دكتر علي نقي منزوي و احمد منزوي كه در عرصه فهرست نويسي و كتاب شناسي صاحب نظر هستند درباره الضريعه و گستره فهرست نويسي نسخ خطي سخن مي‌گويند . دكتر علي نقي منزوي : فهرست نگاري خطي ما مبتني بر فهرست نگاري عمومي است كه از پدر گرفتيم پدر ما شيخ آقا بزرگ تهراني از فهرست نگاران كتب شيعه بوده اعم از چاپي و خطي . او تاريخ ادبيات شيعه را چون جنبه مذهبي داشت و خيلي تعصب در اين باره داشت فهرستي از كتب شيعه تهيه كرد ،‌كه 26 جلدش را من برايشان بعد از مرگشان چاپ كردم . سه چهار جلد اولش هم درزمان خودشان به دست خودشان چاپ شد و بقيه را تا جلد 26 من چاپ كردم . اين فهرست كتب شيعه است ، اعم از چاپي و خطي و عربي و فارسي و هندي تمام لغات . بعد خوب اخوي كه كم كم در كار ما آمدند و شروع كردند و از ما هم جلو زدند و ايشان تعصب فارسي شان بيشتر بود . فهرستي براي كتب فارسي نوشتند . به بنده هم پيشنهاد كردند كه بيا فهرست كتب فارسي بنويسيم . من قبول نكردم گفتم فهرست كتاب فارسي كم است و كم مي‌شود شان كتاب پايين مي‌آيد، همان فهرست كتب شيعه باشد بهتر است . بنابراين مال ايشان جلو افتاد براي اينكه فهرست كتب فارسي است و 8 جلدش تا به حال درآمده ، اما براي پدرم مال شيعه است و اختصاصي هم به زبان فارسي و عربي ندارد ، 26 جلدش تا حالا درآمده . اينها چهار جلدش در زمان خودش چاپ شد ، بقيه را من و اخوي احمد آقا پس از مرگ پدر اينها را چاپ كرديم ، تا 26 جلد درآمده . شيخ آقا بزرگ تهراني روي همين كار اصلي شان كه روي مذهب تشيع بود و تاريخ ادبيات شيعه مي‌خواست بنويسد ،‌ علاوه بر آن 26 جلد ، يك كتابي به نام طبقات اعلام شيعه نوشته . الضريعه به ترتيب حروف اسم كتابهاي شيعه است ، اين ترتيب اسماء‌ مولفين شيعه است الضريعه به ترتيب حروف اسم كتابهاي شيعه است ، طبقات شيعه به ترتيب اسماء‌ مولفين است . و اين كتاب را اسمش را طبقات گذاشتند و به ترتيب قرن هاست ، يعني در قرن سوم شيعه چقدر كتاب نوشته و اينها هر قرن جداگانه است تا مي‌آيد به قرن چهاردهم تبعا هر چه پايين بيايد بيشتر است اينها مطالعات ما از قرون اوليه كم بوده . ما بعد ها اطلاعاتمان بيشتر شده و بيشتر مثلا قرن چهاردهم چهار جلدش درآمده و هنوز هم ناقص است . نريتور : كتاب المراقبات از مرحوم ميرزا جواد ملكي تبريزي از آثار گران سنگ اسلامي در سلوك اخلاقي و معنوي است و بزرگاني چون حضرت امام مطالعه آنرا توصيه مي‌كردند . علامه طباطبايي نيز با سفارش بسيار از اين كتاب ياد مي‌كرد دربرنامه آينده كتاب 4 درباره المراقبات بيشتر سخن خواهيم گفت . دكتر احمد منزوي : من احمد منزوي فرزند حاج شيخ آقا بزرگ تهراني در سال 1302 در شهر سامره به دنيا آمدم . كودكي به بازي با بچه ها گذشت ، بعد 5 ساله بودم كه پدر من را برد مكتب خانه . دو جزء اول قرآن را آنجا فرا گرفتم ، بعد آمدم در منزل پيش عموم ، محمد ابراهيم بهشتي پور كتاب هاي فارسي را از گلستان و بوستان و كتابهايي كه اون زمان كتابهاي سطح فارسي بود را پيش عمويم فرا گرفتم . بعد در سال 1314 همراه پدرم كه مي‌خواست كتاب الضريعه را چاپ كند ، منتقل شديم به نجف . از 1314 تا 1320 شش سال من در نجف بودم . آمدم نجف ، تحصيلات مقدماتي را زير نظر شاگردان پدر جامع المقدمات را تا سيوطي را خواندم . دكان خياطي كار مي‌كردم . پدرم اعتقاد داشت كه بايد فرزندانشان يك كار هنري هم داشته باشند . مثال هايي مي‌زد براي ما شاهزاده‌هايي كه با گرفتاري با هنري شخصي شان زندگي كردند . من هم خياطي آموختم برادرم هم به حروف چيني پرداخت . اما تحصيلات من شبانه انجام مي‌گرفت ، روزها خياطي مي‌رفتم و شب ها مي‌رفتم مدرسه و آخر تا مدرسه علوي ايرانيان شش ابتدايي را گرفتم . پدر من با روي نيت شيعه گري قدم زد و فهرست كتب شيعه را انتخاب كرد كه بنويسد . از آنجا آمد سامره و آنجا را جاي استقرار خودش گرفت و 50 سال عمرش را روي اين ضريعه كار كرده . سال تاليف ضريعه شروع و انتهايش معلوم است و من الان حضور ذهن ندارم . مصاحبه گر : جناب آقاي منزوي تاثير گذاري ضريعه روي جهان اسلام به چه شكل بوده ؟ دكتر احمد منزوي : الان دائرالمعارف الضريعه منحصر به فرد است ، پدرم شناس بزرگي بوده و تاثيرش اين است كه هنوز هم ترجمه مي‌شود و تحليل‌هايي از آن ساخته مي‌شود ولي هيچ كدام جاي كار بابايم را نگرفته . مصاحبه گر : جناب آقاي منزوي فهرست نويسي در حال حاضر به چه شكل است ؟ دكتر احمد منزوي : فهرست نويسي الان از سال 1305 شمسي در ايران آغاز شد و مدل غربي داشت و بدون استاندارد ، شش جلد فهرست آستان قدس چاپ شد كه اولي اش 1305 بود. بقيه اش يادم نيست ، اما به هر حال پيشگامان فهرست نگاري همان آقاي اكتايي است و بعد هم ابن يوسف است كه فهرست سپهسالار را ساخت و بعد از آنها برادرم است كه آمد فهرست كتابخانه دانشگاه را او اولين و دومين و سومين جلدش را چاپ كرد . بهترين خاطره اي كه از آقا شيخ بزرگ تهراني داريد چه خاطره اي است ؟ دكتر احمد منزوي : خاطرات من از پدرم بيشتر پدرم به كارش مي‌پرداخت ، ما را انداخته بود زير دست عموي ما كه مباشر خانوادگي ما بود كه همان پدر زوجه برادرم است . همان معلم من در خانه ما بيشتر جدا از پدرم بوديم ، پدر ما مشغول به كار خودش بود از صبح كه بلند مي‌شد براي رفتن به حرم ، يادم است ما را مي‌بردند عبا را به جاي اينكه روي دوششان بياندازند روي سرشان مي‌كشيدند و تند با قدم هاي بلند كه من مجبور بودم به دنبالشان بدوم . مي‌رفتيم حرم حضرت عسگري را باز مي‌كرد و مي‌رفتيم از در جنوبي به شرقي از آنجا وارد حرم مي‌شديم پدرم با يك كبريتي شمع ها را روشن مي‌كرد و قبل از رسيدن به آنجا مي‌رفت در كارخانه برقي كه ايراني ها براي حرم ساخته بودند كه هنوز در عراق اصولا برق نبود، آن زمان اولين كارخانه برق را ايراني ها براي حرم حضرت عسگري و آن سردابه حضرت حجت ساختند

برگرفته از
http://tv4.irib.ir/progtext/fulltext.asp?id=275