آداب غذا خوردن ژاپنی ها

	آداب غذا خوردن ژاپنی ها ارسال كننده : يوسف خوش كلام 1386/3/28
جای شما خالی، برای انجام یک ماموریت اداری ، چند روزی به ژاپن رفته بودم. یک روز آقای نوزومی که میزبانم بود مرا به یک رستوران ژاپنی برد. اول این را بگویم که نوزومی در زبان ژاپنی به معنی امید و آرزو است. میز های این رستوران کوتاه تر از میز های معمولی بودند و از صندلی هم خبری نبود. دو زانو روی زمین نشستیم. من یاد کرسی های قدیمی خودمان افتادم. در ویترین بیرونی رستوران نمونه لاستیکی غذا ها را با قیمت شان به نمایش گذاشته بودند. این باعث شد که ما راحت تر غذای مورد علاقه خودمان رابا در نظر گرفتن وضعیت جیب مان انتخاب کنیم. بنابراین وقتی وارد رستوران شدیم زیاد معطل نکردیم و زود غذایمان را سفارش دادیم. نوزومی قبل از اینکه شروع به غذا خوردن کند با خودش گفت: "ایتاداکیماسو"(Itadakimasu). و چون کنجکاوی مرا دید، توضیح داد که معمولا ژاپنی ها قبل از غذا خوردن این عبارت را می گویند و معنی تحت اللفظی آن این است: "تشکر از همه کسانی که این غذا را تهیه کرده و به این میز رسانده اند." وقتی غذا خوردن تمام شد گفت:"گو چی سو ساما دشیتا"(Gochiso Sama Deshita). معنی آن را پرسیدم گفت یعنی "یک جشن به تمام معنی بود."
میز چهار نفره در یک رستوران سنتی ژاپنی میز شش نفره
نوزومی غذا را به اندازه ای کشید که همه را تا آخر خورد. خودش توضیح داد که ژاپنی ها معمولاٌ همه غذایی را که می کشند می خورند. بطوری که وقتی غذایشان تمام می شود، چیزی در بشقابشان باقی نمی ماند. پس از صرف غذا ظرف های خالی را در همان جای قبلی روی میز باقی می گذارند. یعنی میز به هم ریخته نمی شود. این شامل در ظرف هایی می شود که با در می آورند و نیز شامل گذاشتن چوب ها در محل نگهداری چوب یا در دستمال مخصوص است. بنابر این منظره میز قبل از غذا خوردن با منظره آن بعد از غذا فرق نمی کند. فقط ظرف ها در ابتدا پر هستند و لی در پایان همه خالی می شوند.
غذاهای ژاپنی نوزومی نفری یک پیاله سوپ سفارش داد و توضیح داد که ژاپنی ها قبل از غذا حتماٌ از این سوپ مقوی که اسمش میزو (Miso) است، می خورند. داخل پیاله مایعی بود سفید رنگ که در آن غلات پف کرده و جلبک دریایی سبز شناور بودند.
نفری یک بشقاب نودل (Noodle) هم سفارش داد که رشته هایی شبیه ماکارونی ولی دراز و سرد داشت. روی آن را با میگو (Shrimp) و تکه های تخم مرغ آب پز و سبزیجات تزیین کرده بودند. و آخر سر یک پیاله برنج که شبیه کته همشهری های گیلانی ما بود که با لوبیا سبز مخلوط شده بود. برنج کته که دانه هایش به هم چسبیده بودند جون می داد برای خورده شدن با چوپ استیک یا قاشق چوبی که بعداٌ راجع به آن خواهم گفت.
ژاپنی ها به غذا گوهان (Gohan) می گویند که در اصل به معنی برنجی است که با بخار پخته شده باشد. این نشان دهنده اهمیتی است که برنج در رژیم غذایی مردم ایفا می کند. هر وعده غذا تشکیل شده است از برنج ساده و سفید با مقداری گوشت یا ماهی. فرقشان با ما ایرانی ها در این است که ما برنج را با گوشت می خوریم ولی آن ها گوشت را با برنج می خورند. یعنی غذای اصلی گوشت است که در کنارش مقدار کمی هم برنج استفاده می کنند. معمولاٌ غذاهای جنبی مانند سبزی پخته شده، سبزی ترشی و سوپ نیز مصرف می کنند. اسم سه غذا که خیلی مورد علاقه ژاپنی ها است این ها هستند: سوشی (Sushi) که لقمه های کوچک برنج است که با دست درست شده و با غذاهای دریایی مخلوط شده است، تمپورا (Tempura) سبزی و ماهی اندکی سرخ شده، و سوکیاکی (Sukiyaki)،. نا گفته پیداست که غذاهای سریع (Fast Food) مثل ساندویچ، همبرگر، پیتزا و جوجه سوخاری راه خود را در ذائقه ژاپنی ها مخصوصاٌ جوان ها باز کرده اند.
قاشق چوبی می دانید که ژاپنی ها غذایشان را با دو قطعه چوب (Chopstick) می خورند. برای گرفتن چوپ استیک با انگشتان یک دست مهارت خاصی لازم است. من خیلی سعی کردم تاغذا خوردن با چوب ها را یاد بگیرم، ولی موفق نشدم. نوزومی هم خیلی کمکم کرد. موقعی یاد گرفتم که مسافرتم تمام شده بود و باید برمی گشتم. آنها حتی غذاهای آبکی مثل سوپ را هم با چوب می خورند. برای این کار پیاله سوپ را به دهانشان نزدیک می کنند و لبه آن را با لبشان مماس می کنند و سپس به کمک چوب ها، سوپ را هل می دهند به سمت دهان و با چند هورت محتویات پیاله را به شکم مبارک سرازیر می کنند. هنگامی که با دو قاشق چوبی غذا را به دهان فرو می کشند صدایی شبیه فرو کشیدن نفس زمزمه می کنند که به معنی سپاسگزاری است. همین کار را هنگام گوش دادن به صحبت های طرف مقابل به نشانه احترام انجام می دهند. کشیدن دماغ، آروغ زدن، صحبت راجع به دستشویی و چیزهایی از این قبیل در سر میز غذا قبیح است. معمولاٌ سر هر میز غذایی از این چوب ها هست. آداب خاصی هم دارد که باید حتماٌ مراعات شود. چند عدد از این آداب را در اینجا می آورم تا اگر گذرتان به ژاپن افتاد مراعات کنید: چوب ها را نباید از وسط بگیرید. حتماٌ باید از انتهای آنها گرفت. وقتی وسط غذا موقتاٌ از آنها استفاده نمی کنید یا موقعی که غذایتان تمام شد نباید آنها را در بشقاب باقی بگذارید. بلکه باید خارج از بشقاب و مقابل خودتان طوری قرار دهید که نوک شان به طرف دست چپ باشد. چوب ها را نباید در غذا مخصوصاٌ برنج فرو ببرید. تنها هنگام تشییع جنازه می توان آنها را در برنجی که در محراب گذاشته اند فروبرد. نباید با چوب ها غذایی را مستقیماٌ به چوب های شخص دیگری بدهید. غذا را نباید با چوب ها پرتاب کرد. نباید با چوب ها به چیزی یا شخصی اشاره کرد. چوب ها را نباید زیاد در هوا تکان داد یا با آنها بازی کرد. اگر قبلاٌ از چوب های خود استفاده کرده اید و قصد دارید از یک بشقاب مشترک به بشقاب خودتان غذا بکشید از انتهای دیگر چوب استفاده کنید.